Ponad dwa tysiące lat temu Jezus Chrystus, dyskutując z Żydami, powiedział:

(J 5:31–39) 31 Jeśli ja świadczę sam o sobie, moje świadectwo nie jest prawdziwe. 32 Jest ktoś inny, kto świadczy o mnie, i wiem, że świadectwo, które daje o mnie, jest prawdziwe. 33 Wy posłaliście do Jana, a on dał świadectwo prawdzie. 34 Lecz ja nie przyjmuję świadectwa od człowieka, ale to mówię, abyście byli zbawieni. (…) 36 Ale ja mam świadectwo większe niż Jana. Dzieła bowiem, które Ojciec dał mi do wykonania, te właśnie dzieła, które czynię, świadczą o mnie, że Ojciec mnie posłał. 37 A Ojciec, który mnie posłał, on świadczył o mnie. Nigdy nie słyszeliście jego głosu ani nie widzieliście jego postaci. 38 I nie macie jego słowa trwającego w was, bo temu, którego on posłał, nie wierzycie. 39 Badajcie Pisma; sądzicie bowiem, że w nich macie życie wieczne, a one dają świadectwo o mnie.

O jakich pismach mówił Jezus? Wyjaśnił to uczniom osobiście na drodze (długości ok. 11 km) z Jerozolimy do Emmaus:

(Łk 24:27, 44) 27 I zaczynając od Mojżesza i wszystkich proroków, wykładał im, co było o nim napisane we wszystkich Pismach. (…) 44 Potem powiedział do nich: To są słowa, które mówiłem do was, będąc jeszcze z wami, że musi się wypełnić wszystko, co jest o mnie napisane w Prawie Mojżesza, u Proroków i w Psalmach.

Mówił o księgach Starego Testamentu, tj. żydowskich księgach czytanych między innymi w synagogach i w świątyni, uważanych za natchnione przez Boga, pieczołowicie przepisywanych i przekazywanych z pokolenia na pokolenie od ponad tysiąca lat. W księgach tych znajdowały się zapowiedzi przyjścia Mesjasza — na którego Żydzi czekali z niecierpliwością — oraz wiele szczegółów dotyczących Jego życia, w postaci mniej lub bardziej oczywistych proroctw. Część z tych fragmentów żydowscy uczeni w piśmie uważali bezdyskusyjnie za mesjańskie, co do części spierali się lub uważali, że Go nie dotyczą (szczególnie proroctwa o cierpiącym Mesjaszu były niezrozumiałe).

Mojżesz spisał Torę (tzw. Prawo, czyli pięć ksiąg Biblii: Rodzaju, Wyjścia, Kapłańską, Liczb i Powtórzonego Prawa) około 1500 lat przed Chrystusem. Pierwsze zapowiedzi Mesjasza znajdują się właśnie w tych księgach. Kolejne pisma Starego Testamentu były spisywane przez różnych autorów przez około 1000 lat. W wielu z nich są przedstawione wydarzenia z życia Mesjasza. Ostatnią z ksiąg była księga Malachiasza, spisana około 400 lat przed Chrystusem — i w niej też są proroctwa dotyczące przyjścia Mesjasza.

Czy jest możliwe żeby przez przypadek w życiu jednego człowieka nastąpiły wszystkie te zapowiadane stopniowo przez ponad 1000 lat wydarzenia dotyczące Mesjasza?

Teraz będzie odrobinę matematyki. Jakie jest prawdopodobieństwo, że jakiś człowiek urodził się w miejscowości Betlejem i został skazany na śmierć? Innymi słowy, jakie jest prawdopodobieństwo, że losowo wybrany mieszkaniec Palestyny z I wieku, urodził się w Betlejem i został stracony przez egzekucję na krzyżu? Rozważmy to na prostym przykładzie: mamy w pudełku 1000 kulek, 500 czarnych i 500 białych; prawdopodobieństwo, że losowo wyciągnięta kulka będzie biała wynosi 500 do 1000, czyli 1 do 2 (czyli inaczej mówiąc 1/2 albo 50%). A teraz załóżmy, że połowa białych kulek jest szklana a połowa metalowa, i podobnie z kulkami czarnymi — teraz mamy 250 kulek białych metalowych, 250 kulek białych szklanych, 250 kulek czarnych metalowych i 250 kulek czarnych szklanych. Zgadza się? Szansa, że wylosujemy białą metalową kulkę wynosi tym razem 250 do 1000, czyli 1/4 albo 25%. Jeśli analogicznie dołożymy kolejny podział (np. na kulki matowe i błyszczące), to prawdopodobieństwo wylosowania białej matowej metalowej kulki będzie wynosiło tylko 125 do 1000, czyli 1/8, tj. 12,5%. Zauważ, że postępując w ten sposób każdy dodatkowy warunek zmniejsza prawdopodobieństwo wylosowania kulki spełniającej wszystkie warunki o połowę.

Wróćmy teraz do proroctw dotyczących Mesjasza. Możemy powiedzieć, że losowo wybrany mieszkaniec Palestyny urodził się w Betlejem albo urodził się gdzie indziej. Załóżmy — przyjmując w bardzo dużym uproszczeniu — że prawdopodobieństwa tych dwu zdarzeń są równe i wynoszą po 50%. Dodajmy do tego drugie wydarzenie: losowo wybrany człowiek został skazany na śmierć albo nie — i znów (upraszczając) ustalmy te prawdopodobieństwa na równe 50%. To dodajmy jeszcze trzeci warunek: losowo wybrany człowiek pochodził z pokolenia Judy albo nie — znów po 50%. Prawdopodobieństwo, że te trzy (niezależne) wydarzenia — urodzony w Betlejem, z pokolenia Judy, skazany na śmierć — zajdą w życiu jednego człowieka wynosi 12,5%. Zgodzisz się? Do czego zatem zmierzam?

Poniżej zacytowałem 45 zapowiedzianych, w różnych księgach Starego Testamentu, szczegółów dotyczących życia Mesjasza. Jaka jest szansa, że wszystkie one wydarzyły się w życiu jednego człowieka, jeżeli przyjmiemy jak poprzednio, że prawdopodobieństwo każdego z tych zdarzeń wynosi 50%? Otóż szansa, że te zapowiedzi spełnią się w życiu jednego człowieka wynosi 0,0000000000028%, czyli około 1 do 35 000 000 000 000. Jak to sobie wyobrazić? Wyobraź sobie kwadrat o boku około 55 km, na którym w jednej warstwie leżą gęsto, jedna przy drugiej kulki o średnicy 1 cm, wszystkie czarne z wyjątkiem jednej — białej. Wyobraź sobie teraz, że nad tym kwadratem skaczesz na spadochronie z zawiązanymi oczami i jak wylądujesz losujesz sobie jedną kulkę. Jaka jest szansa, że podniesiesz białą? Właśnie taka: 1 do 35 000 000 000 000 (przy okazji, szansa trafienia szóstki w „totka” wynosi około 1 do 13 983 816). A jaki byłby wynik, gdybyśmy przyjęli prawdopodobieństwo każdego z zapowiedzianych wydarzeń na poziomie 25% (a to i tak, jak sądzę, bardzo zawyżona liczba)…? Trzeba by wyniku obliczeń dopisać jeszcze 14 zer! Wyobraź sobie tym razem sześcienne pudło o krawędzi 1000 km wypełnione po brzegi „grubym” piaskiem — każde ziarnko 1 mm średnicy, wszystkie żółte i jedno białe. Teraz włóż tam rękę i wyciągnij białe ziarnko.


Proroctwa dotyczące Mesjasza (część pierwsza)

(Rdz 3:15) I wprowadzę nieprzyjaźń między tobą a kobietą, między twoim potomstwem a jej potomstwem. Ono zrani ci głowę, a ty zranisz mu piętę.

(Rdz 22:18) I w twoim potomstwie będą błogosławione wszystkie narody ziemi, dlatego że posłuchałeś mojego głosu.

(Rdz 49:10) Nie będzie odjęte berło od Judy ani prawodawca spomiędzy jego nóg, aż przyjdzie Szylo i jemu będą posłuszne narody.

(Lb 9:12) Nie pozostawią z niej nic do rana ani nie połamią jej kości. Zgodnie ze wszystkimi przepisami Paschy będą ją obchodzić.

(Lb 21:8–9) 8 Wtedy PAN powiedział do Mojżesza: Wykonaj jadowitego węża i umieść go na drzewcu. I stanie się tak, że każdy ukąszony, kiedy spojrzy na niego, będzie żył. 9 Mojżesz wykonał więc węża miedzianego i umieścił go na drzewcu; gdy wąż kogoś ukąsił, a ten spojrzał na węża miedzianego, pozostawał przy życiu.

(Lb 24:17) Ujrzę go, ale nie teraz; zobaczę go, ale nie z bliska; gwiazda wzejdzie z Jakuba, berło powstanie z Izraela i pobije książąt Moabu oraz wytraci wszystkich synów Seta.

(Pwt 18:15, 18) 15 PAN, twój Bóg, wzbudzi ci proroka podobnego do mnie spośród ciebie, spośród twoich braci. Jego będziecie słuchać; (…) 18 Wzbudzę im proroka podobnego do ciebie spośród ich braci i włożę moje słowa w jego usta, a on powie im wszystko, co mu rozkażę.

(Ps 2:7) Ogłoszę dekret: PAN powiedział do mnie: Ty jesteś moim Synem, ja ciebie dziś zrodziłem.

(Ps 16:10) Nie zostawisz bowiem mojej duszy w piekle ani nie dopuścisz swemu Świętemu doznać zniszczenia.

(Ps 22:1) Boże mój, Boże mój, czemu mnie opuściłeś? Czemu jesteś tak daleki od wybawienia mnie, od słów mego jęku?

(Ps 22:7–8) 7 Wszyscy, którzy mnie widzą, szydzą ze mnie, wykrzywiają usta, potrząsają głową, mówiąc: 8 Zaufał PANU, niech go wyzwoli; niech go ocali, skoro go kocha.

(Ps 22:16) Psy bowiem mnie osaczyły, obległa mnie zgraja złoczyńców; przebili moje ręce i nogi.

(Ps 22:18) Dzielą między siebie moje szaty i o moją tunikę rzucają losy.

(Ps 27:12) Nie wydawaj mnie na pastwę moich nieprzyjaciół, bo powstali przeciwko mnie fałszywi świadkowie i ci, którzy dyszą okrucieństwem.

(Ps 35:19) Niech się nie cieszą z mojego powodu ci, którzy bez przyczyny są moimi wrogami, niech nie mrugają okiem ci, którzy niesłusznie mnie nienawidzą.

(Ps 38:11) Moi bliscy i przyjaciele stronią od moich ran, a moi krewni stoją z daleka.

(Ps 41:9) Nawet mój przyjaciel, któremu ufałem, który jadł mój chleb, podniósł przeciwko mnie piętę.

(Ps 69:9) Bo gorliwość o twój dom zżarła mnie i spadły na mnie urągania urągających tobie.

(Ps 69:21) Zamiast pokarmu podali mi żółć, a gdy pragnąłem, napoili mnie octem.

(Ps 78:2) Otworzę moje usta do przypowieści, opowiem starodawne tajemnice;

(Ps 118:22) Kamień, który odrzucili budujący, stał się kamieniem węgielnym.

(część druga proroctw i artykułu tutaj)

• Ilustracja pochodzi z: The Illuminated Bible, containing the Old and New Testaments, translated out of the original tongues, and with the former translations diligently compared and revised . . . embellished with sixteen hundred historical engravings by J. A. Adams, more than fourteen hundred of which of which are from original designs by J. G. Chapman. New-York, Harper & Brothers, Publishers, 82 Cliff-Street, 1846.
• Wszystkie cytaty (chyba, że zaznaczono inaczej) pochodzą z tzw. Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej (2017). Pismo Święte. Stary i Nowy Testament, pilnie i wiernie przetłumaczone w 1632 roku z języka greckiego i hebrajskiego na język polski z uwspółcześnioną gramatyką i uaktualnionym słownictwem. Toruń: Fundacja Wrota Nadziei.
• Ewentualne odstępstwa od opublikowanego w UBG tekstu są niezamierzone i są jedynie wynikiem pomyłek podczas kopiowania lub redakcji tekstu w wersji elektronicznej.

Do poczytania

• Ankerberg, J., & Weldon, J. (2011). Knowing the truth about Jesus the Messiah. Chattanooga, TN: ATRI Publishing.
• Baron, D. (1886). Rays of Messiah’s glory; or, Christ in the Old Testament. Lond.
• Fruchtenbaum, A. G. (1998). Messianic Christology: a study of Old Testament prophecy concerning the first coming of the Messiah. Tustin, CA: Ariel Ministries.
• Keith, A. (1833). The evidence of prophecy. New York: American tract society.
• Krysicki, W. (2002). Rachunek prawdopodobieństwa i statystyka matematyczna w zadaniach. Cz. 1, Rachunek prawdopodobieństwa (wyd. 9). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Lockyer, H. (1973). All the messianic prophecies of the Bible. Grand Rapids: Zondervan Pub. House.
• Meldau, F. J. (1988). The prophets still speak: Messiah in both testaments. Bellmawr, NJ: Friends of Israel Gospel Ministry.
• Powell, D. (2006). Holman QuickSource Guide to Christian Apologetics. Nashville, TN: Holman Reference.
• Stoner, P. W. (1953). Science speaks; an evaluation of certain Christian evidences. Wheaton, Ill.: Van Kampen Press.

Co masz na myśli mówiąc „Wesołego Alleluja”? Wesołych Świąt Wielkiej Nocy? Zapewne tak. Przecież już słownik Lindego podaje, że w języku polskim powiedzenie to oznacza „winszując świąt Wielkanocnych”. Zaznacza przy tym, że „halleluja/alleluja” to „wyraz duchowej radości w pieniach i obrządkach kościelnych”, a słowo to pochodzi z języka hebrajskiego i „rozumie się: chwalcie boga” (Linde, 1855; w haśle jest „boga” z małej litery). Zobaczmy w takim razie jak „alleluja” jest używane w tekście Biblii i o jakiego boga chodzi.

Słowo, a w zasadzie zwrot „Alleluja”, występuje w Biblii 27 razy: w Starym Testamencie — 23 razy, tylko w Księdze Psalmów; w Nowym Testamencie — 4 razy, tylko w księdze Objawienia św. Jana (Apokalipsie). W polskich najpopularniejszych przekładach Biblii „Alleluja” nie jest tłumaczone, poza jednym wyjątkiem — na początku psalmu 147, w trzech tłumaczeniach mamy „Chwalcie Pana”. W angielskiej Biblii Króla Jakuba, w Psalmach „Alleluja” mamy zawsze przetłumaczone na „Praise ye the LORD” lub „Praise the LORD” (czyli Chwalcie Pana); w Apokalipsie — transliterację zapisanego po grecku hebrajskiego zwrotu, tzn. „Alleluia”.

W Biblii pierwszy raz wezwanie „Alleluja” znajduje się na końcu psalmu 104:

(Ps 104:35) Niech zostaną wytraceni z ziemi grzesznicy i niech nie będzie już niegodziwych! Błogosław, moja duszo, PANA. Alleluja.

(Ps 104:35 KJV 1900) Let the sinners be consumed out of the earth, And let the wicked be no more. Bless thou the Lord, O my soul. Praise ye the Lord.

Jesteś zaskoczony? „Niech zostaną wytraceni z ziemi grzesznicy…” i na końcu „Alleluja”? Dziwi Cię to, że można było o coś takiego prosić? A jeśli Ci powiem, że ta modlitwa będzie — być może już niedługo — wysłuchana?

* * *
Wróćmy na razie do samego słowa „Alleluja”. Z gramatycznego punktu widzenia hebrajski zwrot „hallu-jah” to wykrzyknik składający się z dwu słów: „hll” oraz „jh” (ze względu na specyfikę języka hebrajskiego podaję tylko spółgłoski). Słowo „hll” oznacza zazwyczaj chwalić / być chwalonym lub chwalić się / chełpić się; pierwszy raz pojawia się w Księdze Rodzaju, w interesującym kontekście — Egipcjanie chwalili przed faraonem żonę Abrahama z powodu jej piękna:

(Rdz 12:14–15) 14 Gdy Abram wszedł do Egiptu, Egipcjanie zobaczyli, że ta kobieta jest bardzo piękna. 15 Ujrzeli ją też dostojnicy faraona i chwalili [hebr. wajhalelu] ją przed nim. (…)

W podobnym kontekście pojawia się „hll” w 2 Księdze Samuela, tym razem dotyczy urody mężczyzny:

(2 Sm 14:25) A w całym Izraelu nie było mężczyzny tak osławionego [hebr. lehallel] z powodu urody jak Absalom: od stóp jego nóg aż po czubek głowy nie było na nim skazy.

Warto w tym miejscu dodać, że autor Księgi Przysłów przypomina (też używa „hll”):

(Prz 31:30) Wdzięk jest zwodniczy i piękność próżna, lecz kobieta, która się boi PANA, jest godna pochwały [hebr. thithallal].

Kolejne wersety — w Księdze Sędziów i w 2 Księdze Samuela — mówią o chwaleniu boga/Boga za to, że wybawia od wrogów:

(Sdz 16:23–24) 23 A książęta Filistynów zebrali się, aby złożyć swemu bogu Dagonowi wielką ofiarę i radować się. Mówili bowiem: Nasz bóg wydał w nasze ręce Samsona, naszego wroga. 24 Kiedy ludzie widzieli go, chwalili [hebr. wajehallu] swego boga, bo mówili: Nasz bóg wydał w nasze ręce naszego wroga, tego, który pustoszył naszą ziemię i który wielu z naszych pozabijał.

(2 Sm 22:3–4) 3 Bóg moją opoką, której będę ufał, moją tarczą i rogiem mojego zbawienia, moją wieżą i moją ucieczką, moim zbawicielem; wybawiasz mnie od przemocy. 4 Wzywałem PANA, który jest godny chwały [hebr. mehullal], a będę wybawiony od moich wrogów.

Podobnie, w 1 i 2 Księdze Kronik, „hll” dotyczy prawie zawsze wychwalania Boga:

(1 Krn 16:4) Ustanowił też niektórych Lewitów sługami przed arką PANA, aby wspominali i chwalili [hebr. ulehallel] go, i dziękowali PANU, Bogu Izraela:

Natomiast prorok Jeremiasz tłumaczy co ma być źródłem chlubienia się:

(Jer 9:23–24) 23 Tak mówi PAN: Niech się nie chlubi [hebr. al-jithallel] mądry swoją mądrością, niech się nie chlubi [hebr. al-jithallel] mocarz swoją siłą i niech się nie chlubi [hebr. al-jithallel] bogaty swoim bogactwem; 24 Ale kto chce się chlubić [hebr. jithallel], niech się chlubi [hebr. hammithhallel] tym, że rozumie i zna mnie, wie, że ja jestem PAN, który okazuje miłosierdzie, sąd i sprawiedliwość na ziemi. (…)

Nie ma tu miejsca na zacytowanie pozostałych wystąpień tego słowa w Biblii, zaznaczę tylko, że najczęściej „hll” występuje w psalmach (zresztą Księga Psalmów po hebrajsku nazywa się Sefer Tehillim, tj. Księga Pochwał, a grupa psalmów od 113 do 118, śpiewanych podczas święta Paschy, nosi nazwę Hallel); w psalmie 150 „hll” jest w każdym wersecie:

(Ps 150:1–6) 1 Alleluja. Chwalcie Boga w jego świątyni; chwalcie go na firmamencie jego mocy. 2 Chwalcie go za jego potężne dzieła; chwalcie go za jego wielką dostojność. 3 Chwalcie go na głośnych trąbach; chwalcie go na cytrze i na harfie. 4 Chwalcie go bębnem i tańcem; chwalcie go na strunach i na fletach. 5 Chwalcie go na głośnych cymbałach; chwalcie go na cymbałach brzęczących. 6 Niech wszystko, co oddycha, chwali PANA. Alleluja.

Po co te wszystkie cytaty? Żeby pokazać, że hebrajskie słowo „hll” (chwalić, chlubić się) w Biblii generalnie odnosi się do Boga, do kogoś kto jest potężny, sprawiedliwy, dobry i godny podziwu.

* * *
Z kolei hebrajskie „jh” jest skróconą formą imienia Boga zapisywanego w całości czterema literami JHWH (wymawianymi najczęściej: Jahwe, Jehowa lub JodHeWawHe). Słowo „jh” jest tłumaczone na język polski tak samo jak pełne imię, czyli PAN — poza dwoma wyjątkami; a w języku ang. — LORD (w KJV 1900) — poza jednym wyjątkiem:

(Iz 12:2) Oto Bóg jest moim zbawieniem, zaufam i nie będę się lękał, gdyż JEHOWA BÓG [hebr. JH JHWH] jest moją mocą i moją pieśnią; i on stał się moim zbawieniem.

(Iz 26:4) Pokładajcie nadzieję w PANU na wieki, bo JEHOWA BÓG [hebr. JH JHWH] jest wieczną skałą.

(Psalm 68:4 KJV 1900) Sing unto God, sing praises to his name: Extol him that rideth upon the heavens By his name JAH [hebr. JH], and rejoice before him.

Skrócona forma imienia „jh” pojawia się głównie w Psalmach (19 razy); poza tym 3 razy w Księdze Izajasza i 2 razy w Księdze Wyjścia:

(Wj 15:2) PAN [hebr. JH] moją mocą i moją chwałą, bo stał się dla mnie zbawieniem. (…).

(Wj 17:16) (…) Ręka tronu PANA [hebr. JH] i wojna PANA [hebr. JHWH] będzie przeciwko Amalekowi z pokolenia na pokolenie.

W Nowym Testamencie nie ma bezpośredniej informacji o tym, żeby chrześcijanie podczas modlitw wznosili okrzyki „Alleluja”, niemniej jednak są dwie wzmianki o używaniu psalmów, w których oczywiście wezwanie „Alleluja” występuje:

(Ef 5:19) Rozmawiając z sobą przez psalmy, hymny i pieśni duchowe, śpiewając i grając Panu w swoim sercu;

(Kol 3:16) Słowo Chrystusa niech mieszka w was obficie ze wszelką mądrością, nauczajcie i napominajcie się wzajemnie przez psalmy, hymny i pieśni duchowe, z wdzięcznością śpiewając w waszych sercach Panu.

Słowo „Alleluja” pojawia się dopiero w 19 rozdziale Apokalipsy, w którym Jan opisuje jak w niebie oddawana jest cześć Bogu, który osądził (w sensie: uznał winną i podlegającą karze/potępieniu) wielką nierządnicę, pomścił krew swoich sług i objął królestwo (pamiętasz werset 35 z psalmu 104 cytowany na początku artykułu?):

(Ap 19:1–6) 1 Potem usłyszałem donośny głos wielkiego tłumu ludzi w niebie, który mówił: Alleluja! Zbawienie i chwała, i cześć, i moc Panu, naszemu Bogu. 2 Bo jego wyroki są prawdziwe i sprawiedliwe, gdyż osądził wielką nierządnicę, która skaziła ziemię swoim nierządem, i pomścił krew swoich sług z jej ręki. 3 I powtórnie powiedzieli: Alleluja! A jej dym wznosi się na wieki wieków. 4 I upadło dwudziestu czterech starszych i cztery stworzenia, i oddali pokłon Bogu zasiadającemu na tronie, mówiąc: Amen! Alleluja! 5 A od tronu rozległ się głos, który mówił: Chwalcie naszego Boga wszyscy jego słudzy i ci, którzy się go boicie, i mali, i wielcy. 6 I usłyszałem jakby głos wielkiego tłumu i jakby głos wielu wód, i jakby głos potężnych gromów mówiących: Alleluja, bo objął królestwo Pan Bóg Wszechmogący.

Zarówno w Księdze Psalmów, jak i w Apokalipsie, okrzyk „Alleluja” występuje tylko w kontekście modlitwy i oddawaniu chwały Bogu. Podsumowując, zwrot „Alleluja” składa się z wezwania do oddania chwały i ze skróconego imienia JHWH, czyli gdy mówisz (czy też wołasz) „Alleluja”, to mówisz tak naprawdę „Chwalcie Jahwe!”, oddajcie chwałę jedynemu Bogu — Bogu Żydów i chrześcijan.

Szanowni czytelnicy Do lektury kolejnych tekstów zapraszamy na naszą stronę pod adresem: jan1248.pl. Materiały, które znajdują się już na tym blogu, są dostępne również na nowej stronie, w dziale Artykuły.

• Ilustracja pochodzi z: The Illuminated Bible, containing the Old and New Testaments, translated out of the original tongues, and with the former translations diligently compared and revised . . . embellished with sixteen hundred historical engravings by J. A. Adams, more than fourteen hundred of which of which are from original designs by J. G. Chapman. New-York, Harper & Brothers, Publishers, 82 Cliff-Street, 1846.
• Wszystkie cytaty (chyba, że zaznaczono inaczej) pochodzą z tzw. Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej (2017). Pismo Święte. Stary i Nowy Testament, pilnie i wiernie przetłumaczone w 1632 roku z języka greckiego i hebrajskiego na język polski z uwspółcześnioną gramatyką i uaktualnionym słownictwem. Toruń: Fundacja Wrota Nadziei.
• Cytaty oznaczone (KJV 1900) pochodzą z The Holy Bible: King James Version. (2009). (Electronic Edition of the 1900 Authorized Version). Bellingham, WA: Logos Research Systems, Inc.
• Ewentualne odstępstwa od opublikowanego w UBG i KJV tekstu są niezamierzone i są jedynie wynikiem pomyłek podczas kopiowania lub redakcji tekstu w wersji elektronicznej.

Do poczytania

• Brown, F., Driver, S. R., & Briggs, C. A. (1977). Enhanced Brown-Driver-Briggs Hebrew and English Lexicon. Oxford: Clarendon Press.
• Clines, D. J. A. (Ed.). (1993–2011). The Dictionary of Classical Hebrew (Vol. I–VIII). Sheffield, England: Sheffield Academic Press; Sheffield Phoenix Press.
• Köhler, L., Baumgartner, W., & Stamm, J. J. (2008). Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu. T. 1, Słownik hebrajsko-polski (K. Madaj & i inni, Trans. P. Dec Ed.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”.
• Długosz-Kurczabowa, K. (2007, 2007.04.11). wesołego Alleluja. [@:] https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/wesolego-Alleluja;8138.html.
• Freedman, D. N., Herion, G. A., Graf, D. F., Pleins, J. D., & Beck, A. B. (Eds.). (1992). In The Anchor Yale Bible Dictionary. New York: Doubleday.
• Linde, S. B. (1855). Słownik języka polskiego. T. 2, G-L (Wyd. 2, popr. i pomn. ed.). Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Louw, J. P., & Nida, E. A. (1996). Greek-English lexicon of the New Testament: based on semantic domains (electronic ed. of the 2nd edition.). New York: United Bible Societies.
• Swanson, J. (1997). Dictionary of Biblical Languages with Semantic Domains: Greek (New Testament) (electronic ed.). Oak Harbor: Logos Research Systems, Inc.
• Swanson, J. (1997). Dictionary of Biblical Languages with Semantic Domains : Hebrew (Old Testament) (electronic ed.). Oak Harbor: Logos Research Systems, Inc.

Dziesiątego dnia żydowskiego miesiąca Nisan — nie ma pewności co do roku — za czasów rzymskiego prefekta Judei, Piłata z (rodu) Pontich, Jezus Chrystus wjeżdżał do Jerozolimy od strony Góry Oliwnej. Towarzyszył mu tłum ludzi, którzy głośno krzyczeli: Hosanna…!

(Mt 21:9) A tłumy, które szły przed nim i za nim, wołały: Hosanna Synowi Dawida! Błogosławiony, który przychodzi w imieniu Pana! Hosanna na wysokościach!

(Matt 21:9 KJV 1900) And the multitudes that went before, and that followed, cried, saying, Hosanna to the Son of David: Blessed is he that cometh in the name of the Lord; Hosanna in the highest.

Być może to, co się właśnie działo, skojarzyli z fragmentem księgi proroka Zachariasza, spisanej ponad 500 lat wcześniej:

(Za 9:9) Raduj się wielce, córko Syjonu! Wykrzykuj, córko Jerozolimy! Oto twój Król przychodzi do ciebie; sprawiedliwy i Zbawiciel, cichy i siedzący na ośle, na oślątku, źrebięciu oślicy.

Zapewne znasz tę historię. Ale czy zastanawiałeś się kiedyś, co ci ludzie wołali, co znaczy „Hosanna Synowi Dawida!”?

* * *
Słowo „hosanna” występuje tylko w Nowym Testamencie (6 razy) w opisie wyżej przytoczonego wydarzenia. Niemniej jednak nie ulega wątpliwości, że tłum ludzi przywoływał znany im fragment Psalmu 118 (który należy do tzw. Hallelu — tj. psalmów od 113 do 118 — śpiewanego podczas żydowskich świąt):

(Ps 118:25–26) 25 Proszę, PANIE, wybaw teraz [hebr. onna JHWH hoshi’ah na]; proszę, PANIE, daj pomyślność. 26 Błogosławiony, który przychodzi w imię PANA; (…)

(Ps 118:25–26 KJV 1900) 25 Save now, I beseech thee, O Lord: O Lord, I beseech thee, send now prosperity. 26 Blessed be he that cometh in the name of the Lord: (…)

W zacytowanym wersecie 25 znajduje się zwrot „hoshi’ah na”, który po „skróceniu” i transliteracji na język grecki mamy zapisany w Ewangeliach według Mateusza, Marka i Jana jako „hosanna”. Hebrajskie „hoshi’ah na” składa się z dwóch słów. Pierwsze z nich to „ysh’” (z uwagi na specyfikę języka hebrajskiego podaję tylko spółgłoski), czasownik — w tym miejscu, jeśli chodzi o gramatykę, w trybie rozkazującym — który oznacza: wybawiać/zbawiać, ratować, pomagać. Pierwszy raz pojawia się ten wyraz w Księdze Wyjścia:

(Wj 2:16–17) 16 A kapłan Midianitów miał siedem córek. Przyszły one, naczerpały wody i napełniły koryta, aby napoić stado swego ojca; 17 Ale nadeszli pasterze i odganiali je. Wtedy Mojżesz wstał, obronił je [hebr. wajjoshi’an] i napoił ich bydło.

W podobnym znaczeniu, z tym że tym razem chodziło o prośby o ratunek, znajdujemy „ysh’” w Księdze Jozuego (prośba do Jozuego), Drugiej Księdze Samuela (prośba do króla Dawida) i Drugiej Księdze Królewskiej (prośba do Boga):

(Joz 10:6) Wtedy mieszkańcy Gibeonu posłali prośbę do Jozuego (…) Przybądź do nas szybko, wybaw [hebr. wehoshi’ah] nas i pomóż nam, gdyż zebrali się przeciwko nam wszyscy królowie amoryccy, którzy mieszkają w górach.

(2 Sm 14:4) A gdy kobieta z Tekoa mówiła do króla, upadła twarzą do ziemi i oddała mu pokłon. Powiedziała: Ratuj [hebr. hoshi’ah], królu!

(2 Krl 19:19) Teraz więc, PANIE, nasz Boże, wybaw nas, proszę [hebr. hoshi’enu na], z jego ręki, aby wszystkie królestwa ziemi poznały, że jedynie ty, PANIE, jesteś Bogiem.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że czasownik „ysh’” prawie zawsze (jedynie poza kilkoma wyjątkami) występuje w kontekście wybawienia/ratowania od jakiegoś wroga, a dość często od całej armii, która zagraża życiu nie tylko pojedynczych osób, ale całego narodu Izraela.

W ostatnim z zacytowanych wyżej wersetów (z 2 Księgi Królewskiej) mamy też drugi składnik hebrajskiego zwrotu „hoshi’ah na”, to jest „n’”, który tłumaczony jest jako „proszę” lub „teraz”. Występuje po czasownikach w trybie rozkazującym i często wyraża równocześnie uprzejmość osoby proszącej oraz naglącą potrzebę szybkiego działania osoby, do której prośba jest kierowana. Pierwszy raz spotykamy się z tym słowem w Księdze Rodzaju, kiedy to Abram bał się o swoje życie:

(Rdz 12:11–13) 11 A gdy zbliżał się do Egiptu, powiedział do swej żony Saraj: Oto [hebr. hinneh-na] wiem, że jesteś piękną kobietą. 12 Gdy Egipcjanie cię zobaczą, powiedzą: To jego żona; i zabiją mnie, a ciebie zostawią przy życiu. 13 Mów, proszę [hebr. imri-na], że jesteś moją siostrą (…)

(Gen 12:11–13 KJV 1900) 11 And it came to pass, when he was come near to enter into Egypt, that he said unto Sarai his wife, Behold now, I know that thou art a fair woman to look upon: 12 Therefore it shall come to pass, when the Egyptians shall see thee, that they shall say, This is his wife: and they will kill me, but they will save thee alive. 13 Say, I pray thee, thou art my sister (…)

Hebrajskie „n’” znajdujemy także w wersetach, gdzie Bóg mówi do człowieka, czy też człowiek do Boga (w sumie „n’” znajdziemy w Starym Testamencie 400 razy):

(Hi 38:1–3) 1 Potem PAN odpowiedział Hiobowi spośród wichru: (…) 3 Przepasz teraz [hebr. ezor-na] swe biodra jak mężczyzna, będę cię pytał, a ty mi odpowiadaj.

(2 Krn 6:40) A teraz, o Boże, proszę [hebr. na], niech twoje oczy będą otwarte i niech twoje uszy będą uważne na modlitwę zaniesioną w tym miejscu.

* * *
Oczekiwany przez Żydów Mesjasz miał pochodzić z rodu Dawida. Było to zapowiadane przez kolejnych proroków już od tysiąca lat:

(1 Krn 17:3-14) 3 Lecz tej samej nocy doszło do Natana słowo Boże, mówiące: 4 Idź i powiedz mojemu słudze Dawidowi: Tak mówi PAN: Nie ty zbudujesz mi dom, w którym zamieszkam. (…) 11 Gdy się wypełnią twoje dni i będziesz musiał odejść do swoich ojców, wzbudzę po tobie twego potomka, który będzie spośród twoich synów, i utwierdzę jego królestwo. 12 On zbuduje mi dom i utwierdzę jego tron na wieki. 13 Ja będę mu ojcem, a on będzie mi synem. (…) 14 Ustanowię go w moim domu i w moim królestwie na wieki, jego tron będzie utwierdzony na wieki.

(Jer 23:5–6) 5 Oto nadchodzą dni, mówi PAN, w których wzbudzę Dawidowi sprawiedliwą Latorośl i będzie panować Król, i będzie mu się szczęściło; będzie wykonywał sąd i sprawiedliwość na ziemi. 6 Za jego dni Juda będzie zbawiona, a Izrael będzie mieszkał bezpiecznie. A to jest jego imię, którym będą go nazywać: PAN NASZĄ SPRAWIEDLIWOŚCIĄ [heb. JHWH tsidqenu].

W pierwszym wieku tytuł „Syn Dawida” był powszechnie znanym tytułem oczekiwanego Mesjasza-Króla, zarówno wśród „zwykłych” ludzi, jak i wśród żydowskich „uczonych”:

(Mat 12:22–23) 22 Wtedy przyprowadzono do niego opętanego, który był ślepy i niemy. I uzdrowił go tak, że ten ślepy i niemy mówił i widział. 23 A wszyscy ludzie, zdumieni, mówili: Czyż to nie jest syn Dawida?

(Mat 9:27) A gdy Jezus odchodził stamtąd, szli za nim dwaj ślepi i wołali: Synu Dawida, zmiłuj się nad nami!

(Mk 12:35) Nauczając w świątyni, Jezus zapytał: Jak to jest, że uczeni w Piśmie mówią, że Chrystus jest Synem Dawida?

* * *
A zatem wołanie „hosanna”, towarzyszące wjeżdżającemu do Jerozolimy Chrystusowi, wyrażało pilne błaganie o ratunek/wybawienie od wroga, tu na ziemi Judy. Można by je zatem przetłumaczyć podobnie jak w Psalmie 118 — „Wybaw teraz, nie zwlekaj!” Kto był w takim razie tym wrogiem? Wołanie ludzi rozpoznających w Jezusie Syna Dawida, a więc oczekiwanego Mesjasza-Króla, miało charakter jak najbardziej polityczny: „Jesteś oczekiwanym Namaszczonym Królem! Wybaw nas od znienawidzonego rzymskiego okupanta! Teraz nadszedł wreszcie czas na ogłoszenie naszego królestwa i sprawiedliwe rządy Mesjasza!” etc. Jeśli masz co do tego wątpliwości, zobacz co zapisał Łukasz:

(Łk 19:36–38) 36 Kiedy jechał, słali swoje szaty na drodze. 37 A gdy się już zbliżał do podnóża Góry Oliwnej, całe mnóstwo uczniów zaczęło radować się i donośnym głosem chwalić Boga za wszystkie cuda, które widzieli: 38 Mówili: Błogosławiony król, który przychodzi w imieniu Pana! (…)

Postscriptum

Znawcy języków biblijnych mają pewien problem z wersetami, w których występuje „Hosanna”. Chodzi o to, że zdania te przetłumaczone dosłownie brzmiałyby: „Wybaw teraz Synowi Dawida!” i „Wybaw teraz na/w wysokościom!”. W obu przypadkach po zwrocie „Hosanna” pozostałe słowa są w trzecim przypadku (komu? czemu?). Nie wnikając w zawiłości języka greckiego — a na pierwszy rzut oka widać, że gramatycznie „coś tu nie gra” — wspomnę tylko, że bibliści próbowali w rozmaity sposób rozwiązać ten problem: zawsze kończyło się to poprawianiem oryginalnego tekstu albo nieuzasadnioną zmianą podczas tłumaczenia z greki (np. „Chwalcie Boga za Syna Dawida” — New Living Translation, 2015; „,Prosimy! Wybaw nas!’ do Syna Dawida” — Complete Jewish Bible, 1998; tłumaczenie z ang. moje). Zmiana tekstu biblii, dlatego że ktoś ma problemy z jego zrozumieniem, jest rozwiązaniem najprostszym, ale niedopuszczalnym.

A wystarczy porównać te „trudne” wersety z fragmentem Objawienia św. Jana, żeby zrozumieć „o co chodzi” (lepiej to widać przy zestawieniu wersetów w języku angielskim lub greckim: Hosanna -> Zbawienie, a kolejne słowa w trzecim przypadku), a tekst Biblii zostawić bez zmian:

(Ap 7:10) I wołali donośnym głosem: Zbawienie należy do naszego Boga zasiadającego na tronie i do Baranka.

(Rev 7:10 KJV 1900) And cried with a loud voice, saying, Salvation to our God which sitteth upon the throne, and unto the Lamb.

Szanowni czytelnicy Do lektury kolejnych tekstów zapraszamy na naszą stronę pod adresem: jan1248.pl. Materiały, które znajdują się już na tym blogu, są dostępne również na nowej stronie, w dziale Artykuły.

• Ilustracja pochodzi z: The Illuminated Bible, containing the Old and New Testaments, translated out of the original tongues, and with the former translations diligently compared and revised . . . embellished with sixteen hundred historical engravings by J. A. Adams, more than fourteen hundred of which of which are from original designs by J. G. Chapman. New-York, Harper & Brothers, Publishers, 82 Cliff-Street, 1846.
• Wszystkie cytaty (chyba, że zaznaczono inaczej) pochodzą z tzw. Uwspółcześnionej Biblii Gdańskiej (2017). Pismo Święte. Stary i Nowy Testament, pilnie i wiernie przetłumaczone w 1632 roku z języka greckiego i hebrajskiego na język polski z uwspółcześnioną gramatyką i uaktualnionym słownictwem. Toruń: Fundacja Wrota Nadziei.
• Cytaty oznaczone (KJV 1900) pochodzą z The Holy Bible: King James Version. (2009). (Electronic Edition of the 1900 Authorized Version). Bellingham, WA: Logos Research Systems, Inc.
• Ewentualne odstępstwa od opublikowanego w UBG i KJV tekstu są niezamierzone i są jedynie wynikiem pomyłek podczas kopiowania lub redakcji tekstu w wersji elektronicznej.

Do poczytania

• Barry, J. D., Bomar, D., Brown, D. R., Klippenstein, R., Mangum, D., Sinclair Wolcott, C., … Widder, W. (Eds.). (2016). In The Lexham Bible Dictionary. Bellingham, WA: Lexham Press.
• Clines, D. J. A. (Ed.). (1993–2011). The Dictionary of Classical Hebrew (Vol. I–VIII). Sheffield, England: Sheffield Academic Press; Sheffield Phoenix Press.
• Freedman, D. N., Herion, G. A., Graf, D. F., Pleins, J. D., & Beck, A. B. (Eds.). (1992). In The Anchor Yale Bible Dictionary. New York: Doubleday.
• Kasdan, B. (2011). Matthew Presents Yeshua, King Messiah: A Messianic Commentary. Clarksville, MD: Messianic Jewish Publishers.
• Liddell, H. G., Scott, R., Jones, H. S., & McKenzie, R. (1996). A Greek-English lexicon. Oxford: Clarendon Press.
• Losch, R. R. (2008). In All the People in the Bible: An A–Z Guide to the Saints, Scoundrels, and Other Characters in Scripture. Grand Rapids, MI; Cambridge, U.K.: William B. Eerdmans Publishing Company.
• Orr, J., Nuelsen, J. L., Mullins, E. Y., & Evans, M. O. (Eds.). (1915). In The International Standard Bible Encyclopaedia (Vol. 1–5). Chicago: The Howard-Severance Company.
• Swanson, J. (1997). Dictionary of Biblical Languages with Semantic Domains : Hebrew (Old Testament) (electronic ed.). Oak Harbor: Logos Research Systems, Inc.
• Wood, D. R. W., & Marshall, I. H. (1996). In New Bible dictionary (3rd ed.). Leicester, England; Downers Grove, IL: InterVarsity Press.